Badania laboratoryjne krwi wykonuje się celem rozpoznania choroby, wykrycia stanów podklinicznych u osobników klinicznie zdrowych, ustalenia układu objętego procesem patologicznym i stopnia jego uszkodzenia, postawienia diagnozy i rokowań czy monitorowania procesu leczenia. Wykonywanie weterynaryjnych badań laboratoryjnych obejmuje badania krwi, moczu, kału oraz innych płynów ustrojowych jak również badania mikroskopowe. Badanie krwi jest najczęstszym z badań dodatkowych wykonywanych u pacjentów gabinetów i klinik weterynaryjnych i, jak podkreślają lekarze weterynarii, jest niezbędne w rozpoznaniu wielu chorób. By przyspieszyć ich wykonywanie i otrzymywanie wyników analiz, placówki weterynaryjne decydują się na zakup profesjonalnych urządzeń i samodzielne wykonywanie badań. Może stać się to jednym z elementów uzyskania przewagi konkurencyjnej lecznicy weterynaryjnej w zakresie produktu, czyli zakresu świadczonych usług
Badanie biochemiczne to określenie poziomu stężenia enzymów, produktów przemiany materii i jonów. Morfologia natomiast informuje nas o ilości krwinek białych, czerwonych, płytek. Wykonując badanie na analizatorze hematologicznym uzyskujemy ponad to informację o ilości hemoglobiny, poziomie hematokrytu, płytkokrytu, średniej objętości krwinki czerwonej i innych parametrach w zależności od rodzaju używanego sprzętu.
Postęp techniczny spowodował że sprzęt do samodzielnego wykonywania badań laboratoryjnych: analizatory biochemiczne i hematologiczne są coraz prostsze w obsłudze, tańsze w zakupie i eksploatacji.
Na większości analizatorów hematologicznych badanie morfologii można wykonać z krwi włośniczkowej pochodzącej z nakłucia. Do badań biochemicznych podstawowego panelu zwykle wystarczy 1 ml krwi pełnej pobranej z żyły. Fakty te spowodowały, że weterynaryjne analizatory biochemiczne i hematologiczne stają się popularnym coraz częściej stosowanym wyposażeniem lecznic a obowiązkowym wyposażeniem klinik weterynaryjnych. W poniższym rozdziale znajdą Państwo uzasadnienie tego stanu rzeczy i wskazówki jak wykorzystać to wyposażenie dla uzyskania przewagi konkurencyjnej i lepszej pozycji rynkowej.
Szybki postawienie prawidłowej diagnozy to oczywiście połowa sukcesu lekarza weterynarii. Pełnym sukcesem jest przeprowadzenie skutecznego leczenia. W praktyce weterynaryjnej istnieje dużo sytuacji kiedy do podjęcia prawidłowej decyzji o leczeniu konieczna jest analiza wyników badania laboratoryjnego. W zasadzie diagnostyka laboratoryjna tworzy nie tyle uzupełnienie do wywiadu i obserwacji, ale podstawę leczenia i staje się bardziej niezawodną i jedyną wiarygodną metodą naukową i empiryczną.
Nie ma możliwości trafnego uzupełnienie niedoborów jonów (sód, potas, chlor czy wapń, magnez, fosfor u dużych zwierząt) bez diagnostyki laboratoryjnej przeprowadzonej w trakcie wizyty. To możliwe jest tylko samodzielnie wykonując badania krwi. Badania laboratoryjne w podstawowym zakresie są często już standardem przed zabiegami chirurgicznymi. Chodzi o określenie ogólnego stanu zdrowia i wykluczenie ewentualnych powikłań narkozy. Najpopularniejszymi parametrami w tej sytuacji są: morfologia krwi, ALT, AST, ALP, mocznik, kreatynina, glukoza. Badania powinny być wykonane także bezpośrednio przed podaniem narkozy celem ustalenia ogólnego stanu zdrowia i tolerancji narkozy.
W „leczeniu stacjonarnym”, szczególnie po zabiegach chirurgicznych czy ciężkich zakażeniach układowych (zapalenie płuc, żołądka i jelit), przy których zachodzi konieczność systematycznego podawania leków i kroplówek kilka razy dziennie konieczne jest częste monitorowanie morfologii i biochemii w tym parametrów przeżyciowych. Bez własnego wyposażenia prowadzenie tego typu leczenia nie jest możliwe. Samodzielne wykonywanie badań laboratoryjnych to nie tylko oszczędność czasu w postawieniu diagnozy i leczeniu ale także możliwość rozszerzenia oferty o leczenie stacjonarne i prowadzenie poważniejszych zabiegów.
Zwierzęta starzeją się szybciej i każdy rok życia psa czy kota to kilka lat ludzkich. Dlatego też wielce zasadne jest częstsze wykonywanie badań profilaktycznych u zwierząt niż u ludzi. Wykonanie profilaktycznego badania krwi w lecznicy, przy okazji wizyty daje możliwość natychmiastowej interpretacji wyników i ewentualnego dalszego postępowania. W tym przypadku otrzymany wynik może sprowokować dalsze działania: anamnezę i oględziny. Zakres badania profilaktycznego uzależniony powinien być od stanu zdrowia zwierzęcia i wieku i gatunku zwierzęcia. Już kilku podstawowych parametrów biochemicznych może pomóc we wczesnym wykryciu cukrzycy, chorób wątroby (ALT, AST) czy tarczycy (badanie glukozy i cholesterolu). Profilaktyczna morfologia krwi pozwala wykryć schorzenie we wczesnym stadium, nie dające objawów klinicznych jak na przykład, różne rodzaje anemii, białaczkę wirusową (FeLV) u kotów czy pasożyty krwi u psa zanim wystąpią objawy kliniczne.
Profilaktyczne badanie krwi może być przyczynkiem do zlecenia dalszych badań specjalistycznych lub rozpoczęcia leczenia. Wykonane w lecznicy skraca czas diagnozy, zmniejsza ilość wizyt i zmniejsza stres pacjenta. Tym samym zaufanie właścicieli zwierząt – klientów rośnie.
Nie istnieją ogólne znormalizowane wytyczne dotyczące przechowywania i transportu próbek krwi. Aldona Dembińska-Kieć w „Diagnostyka Laboratoryjna z elementami biochemii kliniczne”j podaje następujące warunki czas transportu.
Ponieważ warunki powyższe są zazwyczaj trudne do zachowania w praktyce, wyniki badań uzyskanych w zewnętrznych laboratoriach obarczone są błędem, trudnym do oszacowania. Jest wiele parametrów biochemicznych stabilnych w czasie, ale równie dużo takich, które zmieniają się od momentu pobrania krwi w zależności od warunków zewnętrznych (temperatura, promienie UV, światło, bakterie). Poniżej kilka przykładów:
Z rozpadu komórek krwi uwalniane są jony, dlatego poziom ich jest wyższy im później badamy próbkę (szczególnie sód, potas). Bilirubina ulega rozkładowi pod wpływem światła, mocznik rozkładany jest do amoniaku i CO2 przez ewentualne bakterie, jeśli warunki pobrania i przechowywani nie są w pełni jałowe. Glukoza spalana jest przez krwinki, które się nią odżywiają. Zmianie może ulec również morfologia krwi. W wyniku transportu i wstrząsów pękają erytrocyty i zmieniają swoją objętość wraz z upływem czasu. Ilość RBC, hemoglobiny i parametrów wyliczeniowych w tym hematokrytu ulega zmianie. Badania takiego materiału obarczone jest zawsze trudnym do oszacowania błędem. Zwykle nie znamy czasu, warunków transportu i przechowywania materiału, warunków wykonania badania. Nie wiemy jaką poprawkę zastosować dla otrzymanych wyników. Wszystko to powoduje, że trudne decyzje diagnostyczne podejmuje się jeszcze trudniej.
Posiadając odpowiednie wyposażenie, badania możemy wykonać bezpośrednio po pobraniu materiału. Uzyskane w ten sposób wyniki najdokładniej oddają stan kliniczny pacjenta. We własnej lecznicy możemy panować nad stanem technicznym swojego sprzętu, jakością materiałów eksploatacyjnych i kontrolnych. W końcu możemy każde badanie powtórzyć, a w razie niepewności skontrolować poprawność działania urządzeń materiałem kontrolnym. Wszystko po to żeby mieć 100% pewności że otrzymany wynik jest wiarygodny. Posiadanie własnej diagnostyki laboratoryjnej na wysokim poziomie może być przekonywującym argumentem dla obecnych i nowych klientów.
Rozważając rozwój swojej lecznicy lub chcąc prowadzić klinikę weterynaryjną posiadanie własnego wyposażenia do badań biochemicznych i morfologii jest konieczne. Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 16.08.2004 r. określa posiadanie sprzętu do badania morfologii i biochemii krwi dla klinik weterynaryjnych jako obowiązkowy element wyposażenia. (DZ U Nr 194 Poz. 1993)
Obecny stan techniki umożliwia wykonywanie badań w cenie już kilkanaście groszy za parametr biochemiczny. Generalnie cena poniżej 1 PLN jest możliwa do osiągnięcia na większości dostępnych urządzeń. Koszt badania morfologii na analizatorze to zwykle 1-2 PLN. Koszty te są kilkukrotnie niższe niż w przypadku outsourcingu badań laboratoryjnych. Jeśli na lokalnym rynku istnieje zapotrzebowanie na badania laboratoryjne i charakter prowadzonej działalności pozwala na inwestycje to należy rozważyć zaopatrzenie się w sprzęt do biochemii i hematologii.
Na tym rynku pojawiło się zapotrzebowanie na zupełnie nowe produkty i usługi, które można oferować wspierając się własną diagnostyką laboratoryjną:
Nie chcąc angażować środków w sprzęty do diagnostyki laboratoryjnej najbezpieczniejszą opcją jest instytucja leasingu. Leasing jest korzystny również z punktu widzenia optymalizacji podatkowej. Wykonując określoną ilość badań jest się w stanie pokryć koszt leasingu z przychodu generowanego sprzedażą badań aż do momentu ostatecznego przeniesienia własności. Po okresie spłaty urządzeń i przeniesieniu własności dalsze ich używanie i sprzedaż badań generuje dodatkowy przychód dla lecznicy.
Według obowiązującego stanu prawnego ten, kto podaje do wiadomości publicznej informacje o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń zdrowotnych lub usług z zakresu medycyny weterynaryjnej mające formę i treść reklamy podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny (ustawa o zakładach lecznictwa weterynaryjnego). Z powodu tego reklama bezpośrednia jest niezgodna z prawem. Należy więc szukać innych rozwiązań.
Obecny stan techniki pozwala na wykonanie badań biochemicznych podstawowych parametrów (glukoza, cholesterol, ALT, AST, ALP) w cenie 0,06-0,3 PLN za oznaczenie na automatach biochemicznych (na przykład na analizatorze Mindray BS120 w cyklu w pełni automatycznym). Posiadając tego typu wyposażenie można organizować bezpłatne lub symbolicznie płatne akcje promocji zdrowia lub badań profilaktycznych. Informacja o tym przekazywana na rynku lokalnym nie może być traktowana jako forma reklamy i jest dozwolona. Skutkiem tego typu akcji promocyjnych są zazwyczaj kolejne wizyty klientów biorących w nich udział. Po pierwsze klienci przekonują się do zasadności profilaktyki i chcą ją kontynuować, po drugie poznają lecznicę i jej możliwości, po trzecie przypadki wykryte w trakcie tego typu akcji powracają do dalszej diagnostyki i leczenia.
Prowadzenie praktyki weterynaryjnej niesie za sobą rozmaite wyzwania, warto mieć na uwadze sytuacje, które mogą rodzić konsekwencje natury karnej lub cywilnej. Dlatego też warto zadbać o odpowiednie ubezpieczenie w tym zakresie. Stawka ubezpieczenia często zależy od stażu, doświadczenia i wyposażenia diagnostycznego, którym dysponuje lecznica. Udokumentowanie możliwości samodzielnego wykonywania badań laboratoryjnych może niejednokrotnie obniżyć składkę tego ubezpieczenia.
Warto również pamiętać, że archiwizowane wyniki badań laboratoryjnych są również prawnym zabezpieczeniem swoich decyzji medycznych w przypadkach spornych i materiałem dowodowym w sprawach prowadzonych przez sądy lekarsko-weterynaryjne.
Posiadanie własnego sprzętu do badań laboratoryjnych daje możliwość uzyskania pełnej informacji o stanie klinicznym pacjenta. Idealnym rozwiązaniem jest podłączenie analizatorów do programu zarządzającego lecznicą (na przykład Klinika XP), gromadzącego i archiwizującego dane o stanie zdrowia. W ten sposób wyniki wszystkich wykonanych badań mogą być zaczytane bezpośrednio z analizatora i przypisane do odpowiednich pacjentów bez konieczności ręcznego ich wprowadzania. Takie rozwiązanie wyklucza powstanie jakichkolwiek błędów w przenoszeniu wyników, parametrów, wartości czy jednostek. Archiwizacja i przechowywanie wyników jest ważne nie tylko dla historii danej choroby ale również dla całego życia zwierzęcia. Możliwość prześledzenia historycznych schorzeń, diagnoz i wyników badań bywa pomocne w określeniu indywidualnych cech i skłonności pacjenta. Archiwizacja i przechowywanie wyników stanowi również zabezpieczenie lecznicy pod względem prawnym. W tym miejscu należy podkreślić, że roszczenia dotyczące odpowiedzialności lekarza weterynarii z tytułu wykonywania czynności można wszczynać do 3 lat od zaistnienia zdarzenia.
Reasumując możliwość samodzielnego wykonywania badań laboratoryjnych ma szereg zalet nie tylko w obszarze materialnym ale także niematerialnym. Obecnie zaczynają być dostrzegane zwłaszcza te niematerialne aspekty posiadania własnego laboratorium. W dobie orientacji na klienta może to być istotnym elementem w walce o utrzymanie obecnych i pozyskanie nowych klientów dla lecznicy weterynaryjnej.
Producenci analizatorów biochemiczny i hematologicznych dbają obecnie o to, żeby ich sprzęty były nie tylko funkcjonalne ale również ładne i estetyczne. Dlaczego więc nie wykorzystać tego faktu. Przecież laboratorium można prezentować nie tylko na stronie internetowej ale również za przeszkleniem w swojej lecznicy lub wręcz w okolicach recepcji, w miejscu gdzie na pewno rzuci się w oczy odwiedzającemu lecznicę klientowi. Pracujący nowoczesny analizator biochemiczny może budzić ciekawość i zainteresowanie odwiedzających lecznicę właścicieli zwierząt i na pewno chętnie będą obserwować jak powstaje wynik, który pokaże im chwilę później lekarz. Taka organizacja pracy daje wrażenie profesjonalizmu, otwartości i szczerości i rodzi u właścicieli zwierząt te same odczucia czyli otwartość i szczerość a co za tym idzie zaufanie i chęć współpracy przy diagnozowani i leczeniu zwierzęcia. Zaufanie to skutkuje stałą współpracą z lecznicą także w innych obszarach: dietetyki, szczepień, profilaktyki. Myślę że zaufanie i wierność klientów – opiekunów zwierząt jest ważniejsza w dzisiejszych czasach niż generowanie dodatkowych przychodów ze sprzedaży wyników pochodzących z outsourcingu.